Phá Tam giang, cái tên chỉ nghe thôi cũng đủ gợi mở cả một vùng sông nước mênh mang và nhiều điều kỳ thú. Một lần đến đây và trải nghiệm, người ta mới thấy hết vẻ đẹp say lòng của bức tranh hữu tình thủy mặc Tam giang, nơi được mệnh danh là hệ đầm phá kỳ vĩ nhất khu vực Đông Nam Á.

Theo ghi chép sử sách, truông nhà Hồ và phá Tam giang là hai địa danh từng là mối đe dọa khủng khiếp với mọi người. Ngày xưa, muốn đi vào Huế thì phải đi đường bộ hoặc đường thủy đi qua Phá Tam Giang. Truông nhà Hồ là một truông rộng bạt ngàn, cây cối um tùm, là xào huyệt của một băng cướp rất nguy hiểm. Phá Tam Giang còn có tên là Hạt hải, nghĩa là biển cạn. Đến thời vua Minh mạng mới cho đổi thành Tam Giang, nước sông sâu rộng, sóng gió bất trắc.

Dân gian xưa vẫn còn lưu truyền câu chuyện Nội tán Nguyễn Khoa Đăng sau khi tiễu phỉ ở Truông nhà Hồ, ông lại tìm cách chặn dòng Tam Giang để giữ bình yên cho cuộc sống của người dân. Với sự thông minh lanh lợi của mình, một mặt ông sai người lặn xuống Phá, đào bới, mở rộng cửa Phá để trừ sóng giữ. Một mặt ông cho loan báo trong dân chúng là quan nội tán sẽ cho quân dùng súng thần công bắn sóng thần trừ họa. Nghe tin ấy ai nấy đều khiếp sợ. Mặc mọi người khuyên can, đến ngày đã định, Nguyễn Khoa Đăng đem súng hướng ra Phá ra lệnh bắn. Ba tiếng súng ầm ầm vang lên, khói bốc mù mịt, những người chứng kiến đều sợ hãi quỳ sụp xuống. Nhưng bỗng trên mặt Phá, một luồng đỏ như máu từ từ loang ra. Nguyễn Khoa Đăng bảo với mọi người là sóng thần đã bị trúng đạn chết, từ nay không phải lo sợ nữa. Thực ra thì quân lính của ông đã bí mật lặn xuống và giải phẩm đỏ cho tan dần trong nước. Qủa nhiên từ đó sóng thần không còn, thuyền bè qua lại trên Phá Tam giang đều bình an vô sự.

Nơi đây còn lưu giữ nhiều nét đẹp văn hóa gắn với truyền thống lịch sử lâu đời. Hơn 700 năm trước đã diễn ra một đám cưới lịch sử khi công chúa Huyền Trân nhà Trần sánh bước cùng vua Chiêm thành để mang lại nhiều đổi mới cho giang sơn Đại Việt. Vùng đất Quảng Điền có Phá Tam giang và con sông Bồ được xem là nơi lưu lại những dấu tích đầu tiên về cuộc hành trình này. Cũng chính Quảng Điền là vùng đất lưu dấu bao huyền thoại sông nước. Một trong những huyền thoại đó là câu chuyện về sự tích Miếu bà Tơ, để ghi nhớ người đã có công khai phá vùng đất này.

Từ Huế, đi mất khoảng 15km, đi theo hướng ra cửa biển Thuận An, một vùng đầm phá rộng lớn hiện ra trước mắt, một không khí tươi mới khóang đạt rộng mở, gió nồng nàn và nắng cũng khiến người ta phải say. Sóng nhấp nhô xô vào mạn thuyền, thỉnh thoảng một con sóng lớn đẩy thuyền nghiêng ngả. Ngồi trên thuyền ngắm trời nước nơi đây, mới thấy được vẻ đẹp khó tả hết của thiên nhiên.

Qủa thực thiên nhiên đã ưu ái tặng người dân xứ Huế một bức tranh sơn thủy hữu tình không đâu có được và đặc biệt hơn, không đâu trên một nơi hình chữ S một nơi vừa ngắm bình minh, vừa ngắm hoàng hôn như Phá Tam giang. Lúc hoàng hôn buông xuống, mặt trời trên phá vàng rực ẩn sau những đụn mây hồng tỏa ra một thứ ánh sáng le lói. Cả mặt Phá đỏ rực như lửa cháy rồi dần dần chuyển qua sắc vàng. Những dáng mây hồng hắt xuống mặt nước, mặt trời tỏa những áng vàng le lói cuối chân trời, nhè nhẹ chìm xuống, bàng bạc dần với ánh vàng hiu hắt là một khoảng trời nho nhỏ và một vùng mặt Phá như nửa thực nửa mê như một bức tranh thủy mặc tươi nguyên của cuộc sống thực. Những chiếc thuyền trên Phá cứ chậm rãi trôi, một cuộc sống về đêm của những người ngư dân lại bắt đầu.