Cẩm nang du lịch con đường tơ lụa Trung Á 5 nước đuôi tan

1/ TRUNG Á VÙNG ĐẤT GÂY THƯƠNG NHỚ

Vùng Trung Á gây thương nhớ bởi bản tình ca được thêu dệt từ thảo nguyên trải dài tưởng chừng như bất tận, những đền thờ Hồi giáo uy nghiêm, hay dấu ấn của con đường tơ lụa vàng son lẫy lừng một thời.

Hãy cùng PATTOURS vén màn bí ẩn Trung Á trên con đường tơ lụa khi đặt những bước chân phiêu du tới vùng đất diệu kỳ này. Du khách có thể lựa chọn tour 2,3,4,5 với những hành trình độc đáo khám phá thiên nhiên kì vĩ :

• Kazakhstan hấp dẫn du khách bởi những thảo nguyên hoang dã vô tận, cùng với các hồ nước ngọt và nước mặn đặc biệt quyến rũ, một khu rừng thông độc đáo, dãy núi Tien Shan hùng vĩ, hẻm núi lớn nhất và quan trọng thứ hai thế giới . Thành phố Almaty: Đây là thành phố lớn nhất và sầm uất nhất của Kazakhstan. Du khách có thể thăm Cung điện Almaty, Quảng trường độc lập và Công viên Gorky.Hồ Charyn: Điểm đến nổi tiếng với các hẻm núi đá đỏ và động thạch cao đẹp mắt.Hồ Balkhash: Hồ nước lớn thứ hai ở Kazakhstan, với cảnh quan hùng vĩ và cơ hội thưởng thức các hoạt động ngoài trời như câu cá và lặn biển.
• Kyrgyzstan- quốc gia Trung Á tuyệt vời lịch sử lâu dài và đầy biến cố và tự hào có một số địa điểm di sản độc đáo có từ nhiều thời đại khác nhau, bao gồm cả thời kỳ của các đường ray xe lữ hành Con đường Tơ lụa , dĩ nhiên đây là một đất nước của những địa danh thiên nhiên kỳ thú, một vương quốc núi hùng vĩ thường được gọi là “Thụy Sĩ Trung Á”. Thủ đô Bishkek: Đây là thành phố lớn nhất của Kyrgyzstan, với nhiều bảo tàng, công viên và thị trấn thú vị để khám phá.Hồ Issyk-Kul: Hồ lớn nhất ở Trung Á và được coi là biển nội địa. Du khách có thể tắm, lặn biển và khám phá các thị trấn ven biển như Karakol.Công viên Quốc gia Ala Archa: Nằm cách Bishkek khoảng 40 km, công viên này nổi tiếng với cảnh quan núi non tuyệt đẹp và đường đi dẫn đến căn cứ cũ của Liên Xô.
• Uzbekistan tự hào có thắng cảnh tự nhiên tuyệt đẹp, với những cồn cát ấn tượng của sa mạc Kyzylkum; hay những hồ nước và những ngọn núi hùng vĩ , thảo nguyên và ốc đảo xanh tươi; những thung lũng màu mỡ với những vườn cây ăn trái như dưa và nho ngon nhất của người Uzbekistan; Uzbekistan cũng là đất nước của những thành phố lịch sử nổi tiếng thế giới và những di tích kiến trúc ấn tượng nhất: Tashkent, Samarkand, hay Khiva. Họ đã tham gia vào sự lớn mạnh và suy tàn của các đế chế hùng mạnh nhất thế giới của Alexander Đại đế , Thành Cát Tư Hãn và Tamerlane . Thủ đô Tashkent: Nơi khởi đầu chuyến hành trình của bạn ở Uzbekistan, với các điểm tham quan như Bảo tàng Quốc gia, Quảng trường Amir Timur và Bazar Chorsu.Samarkand: Một trong những thành phố cổ lâu đời nhất và quan trọng nhất trên Tuyến đường tơ lụa. Khám phá Nhà thờ xanh, Đền Gur-e-Amir và Quảng trường Registan.Bukhara: Với hơn 140 kiến trúc cổ xưa và di tích lịch sử, Bukhara là một điểm đến thú vị với Lâu đài Ark, Đền Kalyan và Chợ Bukhara.Khiva: Một thành phố cổ UNESCO với kiến trúc độc đáo và cảnh quan lịch sử, bao gồm Cung điện Toprak-Kala và Bảo tàng Amin Khan.Nukus: Thành phố nằm gần biên giới với Turkmenistan và nổi tiếng với Bảo tàng Nukus, nơi trưng bày một bộ sưu tập nghệ thuật cực kỳ độc đáo của vùng Karakalpakstan.
.Tajikistan: là quốc gia đẹp như tranh vẽ ở Trung Á , lãnh thổ của nó bao gồm các hệ thống núi cao nhất ở Trung Á, Pamirs và Tien Shan, nhiều hồ trên núi, những ngôi làng trên núi tách biệt với nền văn minh, một con đập cao nhất thế giới , hàng triệu con hoa diên vĩ, hoa anh túc và hoa edelweiss, thác nước pha lê và một số di tích lịch sử và kiến trúc. Thủ đô Dushanbe: Du khách có thể thăm Quảng trường Rudaki, Bảo tàng Tajikistan và Cung điện quốc gia.Dương núi Pamir: Khu vực núi cao nhất của vùng Trung Á và được biết đến với địa hình hùng vĩ và vẻ đẹp tự nhiên.Hồ Iskanderkul: Một hồ nằm trong thung lũng núi Fann, với nước trong xanh và cảnh quan tuyệt đẹp.
.Turkmenistan– một trong những quốc gia biệt lập luôn khiến du khách tò mò. Hơn thế đất nước này có ba di sản văn hóa thế giới đều tọa lạc trên con đường tơ lụa xa xưa, đó là quần thể di tích Kunya-Urgench, pháo đài Nisa của người Parthia và khu khảo cổ Merv gần thành phố Mary có niên đại hàng nghìn năm. Turkmenistan phát triển du lịch từ "cánh cửa địa ngục"đó là vách miệng núi lửa Darvaza nhân tạo nằm giữa lòng sa mạc Karakum. Thủ đô Ashgabat: Du khách có thể khám phá Kiệt tác Trắng Ashgabat, Bảo tàng Văn hóa, và Cung điện Hồng Ðầu Rắn.Cánh đồng Darvaza: Nổi tiếng với "Cổng địa ngục", một ngọn lửa cháy không ngừng từ năm 1971.Cố đô Merv: Một di sản thế giới UNESCO, là thành cổ Merv: là một trong những trung tâm văn hóa và lịch sử quan trọng nhất của vùng Trung Á. Nơi này có những di tích kiến trúc độc đáo như cung điện, minaret và các công trình khác từ thời Trung cổ.
2/ CÁC TOUR ĐẾN TRUNG Á::

PATTOURS là đơn vị du lịch nhiều kinh nghiệm tổ chức thị trường tour cao cấp hơn 15 năm, với thị trường du lịch Tây Á, trung Á , Nam Á từ năm 2018 đến nay; PATTOURS cung cấp các tour du lịch vùng Trung Á phù hợp với mọi đối tượng khách, các tour tiêu biểu.
Con đường tơ lụa 1 (5 tans ) Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan: 20-22 ngày tour vip giá 178 triệu đồng
Con đường tơ lụa 2 (từ Tây Á sang Trung Á ) Georgia- Azebaijan- Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan: 22 ngày tour vip giá 189 triệu đồng
Con đường tơ lụa 3 (3 tans ) Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan: 12-16 ngày giá từ 99- 119 triệu đồng
Con đường tơ lụa 4 (4 tans ) Kazakhstan, Kyrgyzstan, Turkmenistan và Uzbekistan: 16 ngày tour vip giá 125-135 triệu đồng
Con đường tơ lụa 5 (2 tans ) Kazakhstan, Kyrgyzstan 9 ngày giá 48,8-58,8 triệu đồng bay cùng VIETJET
Con đường tơ lụa 6 (2 tans ) Turkmenistan và Uzbekistan: 12 ngày tour vip giá 99 triệu đồng
Con đường tơ lụa 8 (2 tans ) Kazakhstan và Uzbekistan: 12 ngày tour vip giá 95 triệu đồng
Con đường tơ lụa 9 (3 tans ) Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan: 16 ngày tour vip giá 138 triệu đồng
Con đường tơ lụa 10 (MONO ) Uzbekistan: 10 ngày tour vip giá 88 triệu đồng
Con đường tơ lụa 10 B (2tans ) Tajikistan, Uzbekistan: 12 ngày tour vip giá 98 triệu đồng
Khi du lịch vùng Trung Á, du khách nên chuẩn bị visa trước thời gian, tìm hiểu về văn hóa địa phương và thời tiết để có kế hoạch du lịch tốt nhất. Ngoài ra, đảm bảo rằng du khách có sức khỏe tốt và mang theo các vật dụng cá nhân cần thiết trong chuyến đi của mình.
3/ VISA CÁC NƯỚC TRUNG Á:
Kazakhstan: Miễn visa du lịch cho công dân Việt Nam
Kyrgyzstan: Miễn visa du lịch cho công dân Việt Nam
Tajikistan: Visa điện tử nên đi theo công ty du lịch
Turkmenistan: Visa dán, xin giấy phép của Bộ Ngoại giao trong vòng 20-30 ngày, bắt buộc phải đi theo công ty du lịch
Uzbekistan: Miễn visa du lịch cho công dân Việt Nam trên 55 tuổi; Dưới 55 tuổi làm visa điện tử
Quý khách cần chuẩn bị:
Hộ chiếu còn hiệu lực ít nhất 6 tháng trở lên và còn 4 trang giấy trắng liền nhau để có thể dán Visa.
Ảnh chụp 4x6 nền phông trắng, mắt nhìn thẳng, không đeo kính, không đội mũ
Tờ khai thông tin cá nhân theo mẫu!
4/ ĐƯỜNG BAY, GIAO THÔNG Ở TRUNG Á

Hiện nay có các hãng hàng không bay đến các nước Trung Á như: Qatar,Turkish Airlines, Asiana Airlines: Có thể bay từ Hà Nội hoặc TP. Hồ Chí Minh qua Doha, Istanbul, Seoul, và sau đó đến thành phố Almaty, Kazakhstan; hoặc một số chuyến charter của Viejetair.

Giao thông tại các nước Trung Á có sự đa dạng và khác nhau trong từng quốc gia. Dưới đây là một số thông tin tổng quan về giao thông ở một số quốc gia Trung Á phổ biến: Giao thông đường bộ: Có mạng lưới đường bộ phát triển tốt với nhiều tuyến đường chính kết nối các thành phố lớn. Quy tắc lái xe ở bên phải và các luật lệ giao thông tương tự như các nước khác.

Giao thông công cộng: Có hệ thống xe buýt và tàu điện ngầm ở thủ đô Nur-Sultan và thành phố Almaty, các thành phố ở Uzbekistan. Ở các nước Kyrgyzstan, Tạikistan, Turkmenistan mạng lưới đường bộ không phát triển hoàn hảo, nhiều vùng phải di chuyển bằng xe nhỏ, xe chuyên dụng.
5/ AN NINH Ở TRUNG Á
Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan được coi là các quốc gia ổn định với mức độ an ninh tương đối tốt. Tuy nhiên, như bất kỳ nơi nào khác, du khách nên cẩn trọng với tài sản cá nhân và tuân thủ các biện pháp an toàn thông thường.

Turkmenistan được coi là một quốc gia với mức độ an ninh tương đối cao. Chính phủ Turkmenistan thực hiện kiểm soát chặt chẽ trên thông tin và hoạt động truyền thông. Du khách nên tuân thủ các quy định địa phương và giữ bản sao các tài liệu quan trọng.

Tajikistan đã đối mặt với một số vụ việc bất ổn và xung đột trong quá khứ. Mặc dù tình hình đã cải thiện đáng kể, du khách vẫn nên cảnh giác và tuân thủ hướng dẫn của chính quyền địa phương và các cơ quan an ninh.

6/ HÀNH LÝ CHUẨN BỊ

Đối với hành trình khám phá Trung Á đi dài ngày như này chúng ta cần chuẩn bị một số lưu ý như sau: Quý khách nên lựa chọn cho mình những loại giày thể thao, giày đế thấp, đế mềm mình thường đeo vì trong hành trình mình di chuyển rất là nhiều. Quý khách nên đem đầy đủ quần áo trong chuyến, ngoài ra có thể đem theo bàn là hơi, đi vì chi phí giặt ủi là rất đắt. Một lưu ý tiếp đó là vấn đề về thời tiết Quý khách nên mang theo Ô dù, áo mưa cá nhân vì nón đã có PATTOURS lo.

Ngoài ra Quý khách có vấn đề về tiêu hóa, các bệnh về huyết áp thì đừng quên mang theo thuốc bên mình nhé!!!

7/ THỜI TIẾT TRUNG Á

Thời gian du lịch đẹp nhất của Trung Á là tháng 3 đến tháng 12; tùy thuộc theo từng nước thì du khách có thể lựa chọn như sau:

Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan là những nơi có nhiều núi đồi, thảo nguyên, du khách có thể đi từ cuối tháng 3 đến hết tháng 12.

Turkmenistan và Uzbekistan có địa hình gắn với sa mạc, du khách hạn chế đi vào mùa nóng tháng 6,7 đến giữ tháng 8;

Đặc tính khí hậu của khu vực Trung Á có thể thay đổi đáng kể trong các mùa khác nhau. Chuẩn bị quần áo và trang bị phù hợp với điều kiện thời tiết, bao gồm áo ấm cho mùa đông và áo mỏng nhẹ cho mùa hè.
8/ VĂN HÓA VÙNG TRUNG Á

Văn hóa Trung Á có sự đa dạng và phong phú, phản ánh sự ảnh hưởng của các dân tộc, tôn giáo và lịch sử đa dạng của khu vực. Dưới đây là một số đặc trưng văn hóa của Trung Á:

Ngôn ngữ: Các quốc gia Trung Á thường có ngôn ngữ chính thức riêng. Ví dụ, tiếng Kazakh ở Kazakhstan, tiếng Kyrgyz ở Kyrgyzstan, tiếng Tajik ở Tajikistan, tiếng Turkmen ở Turkmenistan và tiếng Uzbek ở Uzbekistan. Tuy nhiên, tiếng Nga cũng được sử dụng rộng rãi do ảnh hưởng của Liên Xô và Xô viết trong quá khứ.

Tôn giáo: Islam là tôn giáo phổ biến nhất ở các quốc gia Trung Á, với đa số dân cư theo phái Sunni. Có cũng có sự hiện diện của người theo đạo Hồi giáo Shia, cũng như một số nhóm dân tộc theo tôn giáo khác như Thiên chúa giáo, Chính thống giáo, Phật giáo và đạo Bahá'í.

Nghệ thuật và kiến trúc: Trung Á có một di sản nghệ thuật và kiến trúc đa dạng, thể hiện qua các tác phẩm nghệ thuật truyền thống, kiến trúc đền đài, cung điện, lâu đài và bức tranh trang trí. Các tác phẩm gốm sứ, thêu thùa và khắc gỗ cũng rất phổ biến trong nghệ thuật Trung Á.

Âm nhạc và nhạc cụ: Âm nhạc truyền thống của Trung Á thường được biểu diễn bằng các nhạc cụ đặc trưng như đàn dombra (Kazakhstan), đàn komuz (Kyrgyzstan), đàn rubab (Afghanistan), đàn setor (Tajikistan), đàn dutar (Uzbekistan) và nhiều nhạc cụ truyền thống khác.

Đồ ăn: Trung Á có nền ẩm thực phong phú và đa dạng, thể hiện qua các món ăn truyền thống như pilaf, bánh manti (bánh khổ qua), kebab, shashlik, laghman (mì dài), và món ăn có ảnh hưởng từ Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Nước uống truyền thống như cháy (sữa thô), kvass (nước mát từ lúa mạch) và chai (trà đen) cũng rất phổ biến.

Để phù hợp cho du khách ăn uống đảm bảo sức khỏe, công ty sẽ chuẩn bị các món ăn địa phương kết hợp các món ăn phù hợp nhất để quý khách có thể ăn uống đảm bảo sức khỏe để đi du lịch .

Ẩm thực đặc trưng: Trung Á có những món ăn đặc trưng và thú vị. Bạn có thể thưởng thức món Plov (món cơm trộn) tại Uzbekistan, món Beshbarmak (mì thịt) ở Kazakhstan, hay món Lagman (mì xào) ở Kyrgyzstan. Ngoài ra, còn có các loại trà và thảo dược truyền thống độc đáo trong khu vực này.

9/ ĐIỂM THĂM QUAN

Dưới đây là một số điểm tham quan nổi tiếng của các nước Trung Á trên tour con đường tơ lụa nổi tiếng:

Kazakhstan:
Thủ đô Almaty cùng nhiều điểm tham quan hấp dẫn:dãy núi Ili Alatau, Medeo , Kok Tobe; Làng dân tộc Kazakh “Huns”; hẻm núi Charyn.....
Thung lũng Charyn: Khu vực đá phong cảnh độc đáo với các cột đá hình trụ.
Thung lũng Ile-Alatau: Nằm ở dãy núi Tien Shan, với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp và đa dạng.
Đồng cỏ Aksu-Zhabagly: Vườn quốc gia lớn nhất ở Kazakhstan, nổi tiếng với đa dạng động và thực vật.
Kyrgyzstan:
Hồ Issyk-Kul: Hồ nước lợ với cảnh quan đẹp và các hoạt động như đi thuyền, lặn và câu cá.
Thung lũng Ala Archa: Công viên quốc gia nằm gần thủ đô Bishkek, với đường dẫn đến các đỉnh núi cao trong dãy núi Tien Shan.
Thành phố cổ Osh: Có di tích lịch sử, bảo tàng và bazaar địa phương sầm uất.
Tajikistan:
Cao nguyên Pamir: Vùng cao nguyên đá với đỉnh núi cao nhất Trung Á, đồng thời là điểm đến cho việc leo núi và du lịch mạo hiểm.
Thung lũng Wakhan: Vùng đồng cỏ xanh mướt ở bên sông Panj, biên giới giữa Tajikistan và Afghanistan.
Hồ Iskanderkul: Hồ nằm ở dãy núi Fann và có cảnh quan đẹp, thu hút khách du lịch.
Turkmenistan:
Cánh đồng lửa Đá Gates of Hell: Đây là một mỏ khí tự nhiên cháy nổ từ năm 1971 và tạo thành một cảnh quan ấn tượng.
Thành phố cổ Merv: Là một di sản thế giới của UNESCO, với các tàn tích của một thành phố lịch sử từ thời Trung cổ.
Thành phố Ashgabat: Thủ đô Turkmenistan với kiến trúc hiện đại và các công trình kiến trúc ấn tượng.
Uzbekistan:
Khiva: Một thành phố cổ được bảo tồn tốt, với kiến trúc truyền thống và lịch sử lâu đời. Các điểm tham quan nổi tiếng ở Khiva bao gồm Pháo đài Ichon-Qala, Minaret Kalta Minor và Chợ trong thành phố cổ.
Samarkand: Thành phố lịch sử và văn hóa quan trọng, Samarkand có nhiều di tích kiến trúc tuyệt đẹp. Các điểm tham quan nổi tiếng ở Samarkand gồm Đền Gur-e-Amir, Lăng mộ Bibi-Khanym, và Cung điện Shah-i-Zinda.
Bukhara: Một thành phố cổ lịch sử, Bukhara được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới. Thành phố có nhiều di tích như Lăng mộ Ismail Samani, Cung điện Ark, và Minaret Kalyan.
Shahrisabz: Là quê hương của Amir Timur (Tamerlane), Shahrisabz có nhiều di tích lịch sử quan trọng. Điểm tham quan nổi tiếng ở Shahrisabz bao gồm Cung điện Ak-Saray, Chợ Kok Gumbaz và Lăng mộ của Amir Timur.
Fergana Valley: Thung lũng Fergana là một khu vực nổi tiếng với cảnh quan tươi tốt, ngôi làng thủ công truyền thống và thảo nguyên xanh mướt. Du khách có thể tham quan các ngôi chùa, thị trấn Margilan và Margilan Silk Factory, nơi sản xuất lụa nổi tiếng.
Mỗi điểm tham quan ở Trung Á mang trong mình một phần của lịch sử, văn hóa và kiến trúc đặc trưng của khu vực. Du khách sẽ có cơ hội khám phá và tìm hiểu về quá khứ và di sản độc đáo của các nước Trung Á khi ghé thăm những điểm đến này.

10/ MUA SẮM VÀ TIỀN TỆ

Du khách có thể mua sắm ở các chợ địa phương hoặc các cửa hàng truyền thống sẽ mang đến trải nghiệm độc đáo và giúp hỗ trợ nền kinh tế địa phương.
Sản phẩm thủ công: Các nước Trung Á có một truyền thống lâu đời về sản xuất các mặt hàng thủ công truyền thống. Bạn có thể mua các món đồ thêu thùa, khắc gỗ, gốm sứ, đồ da, nón lưỡi trai, mũ turban, nón cối, hoặc các sản phẩm may mặc truyền thống.
Thảo mộc và trà: Trung Á có nhiều loại thảo mộc và trà độc đáo. Bạn có thể mua các loại trà đặc biệt như trà đen Uzbekistan, trà lá thông Kazakh, hoặc trà Pamir Tajikistan. Ngoài ra, các loại thảo mộc như saffron, licorice và các loại gia vị truyền thống cũng là lựa chọn tốt.
Đá quý và trang sức: Các nước Trung Á có nhiều mỏ quặng và đá quý quan trọng. Bạn có thể tìm kiếm các mặt hàng trang sức làm từ đá lapis lazuli (Kazakhstan), đá ngọc lục bảo (Kyrgyzstan) hoặc đá rubies (Tajikistan). Trang sức bạc cũng là một lựa chọn phổ biến.
Sản phẩm dệt thủ công: Các loại vải và sản phẩm dệt thủ công là một phần quan trọng của văn hóa Trung Á. Bạn có thể mua các mặt hàng như áo choàng dệt tay, thảm, tấm chăn, nón lông cừu hoặc găng tay len.
Hương liệu và mỹ phẩm: Trung Á nổi tiếng với các loại hương liệu tự nhiên và mỹ phẩm truyền thống. Bạn có thể mua các loại nước hoa truyền thống, dầu thực vật, mỹ phẩm làm từ các thành phần tự nhiên như hoa hồi, hoa cúc, nha đam hoặc dầu Argan.
Các quốc gia trong vùng Trung Á có các đơn vị tiền tệ riêng. Dưới đây là danh sách tiền tệ của một số quốc gia trong khu vực: Kazakhstan: Tenge (KZT)Kyrgyzstan: Som (KGS)Tajikistan: Somoni (TJS)Turkmenistan: Manat Turkmen (TMT)Uzbekistan: Uzbekistan Som (UZS)

Lưu ý rằng việc đổi tiền tệ có thể khá phức tạp và tỷ giá có thể thay đổi. Khi đi du lịch đến các quốc gia Trung Á, nên kiểm tra tỷ giá trước khi đến và tìm hiểu về cách đổi tiền tệ ở địa phương. Các quầy đổi tiền tệ, ngân hàng hoặc máy ATM có thể là những nơi phổ biến để thực hiện việc đổi tiền tệ.

NHỮNG LƯU Ý KHÁC

Điện thoại: Khi du lịch đến các nước Trung Á, du khách có thể mua SIM điện thoại để tiện liên lạc trong quá trình di chuyển. Không có sim nào mua được từ Việt Nam có thể dùng tốt được cho cả 5 nước , đặc biệt là ở Turkmenistan, việc truy cập internet và mạng xã hội còn bị hạn chế.

Trung Á sẽ mang đến cho du khách sự kết hợp độc đáo giữa lịch sử, văn hóa, thiên nhiên và truyền thống, mang đến những trải nghiệm khó quên và độc đáo trong hành trình du lịch: Du khách sẽ còn được tham gia vào các hoạt động trải nghiêm: cưỡi ngựa, xem huấn luyện đại bàng, trải nghiệm 1 đêm trên sa mạc, hay 1 đêm làm người du mục, thử trang phục truyền thống, du thuyền hồ Issyk Kul...

---------------------------------

Cẩm nang kinh nghiệm du lịch Trung Á mà PATTOURS dành tặng cho quý khách, Kính chúc quý khách có một chuyến khám phá Trung Á vui vẻ và ý nghĩa.

Giang Biên