Tôn giáo Phật giáo và những tuyệt tác điêu khắc

Theo sử thi Mahavamsa của Sri Lanka, hay còn được gọi là Biên niên sử vĩ đại, Đức Phật đã biết đến hòn đảo ở cực đông nam của Ấn Độ, và thấy trước rằng nó đã được định sẵn để trở thành một trung tâm Phật giáo lớn, và Người đã thực hiện tổng cộng ba chuyến viếng thăm đến đó. Được viết vào thế kỷ V hoặc VI (SCN) - một thiên niên kỷ sau cuộc đời của Đức Phật - truyền thuyết này khó có thể là sự thật, nhưng có vẻ như những lời dạy của Đức Phật đã được truyền đến Sri Lanka vào khoảng thế kỷ III (TCN). Trong phần lớn lịch sử của hòn đảo, Phật giáo đã luôn là tôn giáo chính và ngày nay hơn 70% trong số 21 triệu dân trên đảo là Phật tử Nguyên thủy và có hơn 6.000 tu viện chứa khoảng 15.000 nhà sư.

Không có gì ngạc nhiên khi hòn đảo này cũng là nơi lưu giữ một lượng lớn hình ảnh Phật giáo rất ấn tượng, từ những tượng đá hoành tráng thế kỷ XII của các vị Phật ngồi và nằm ở Polonnaruwa, đến những bức tượng nhỏ hơn được làm để thờ cúng cá nhân. Bảo tàng Nghệ thuật Hạt Los Angeles (LACMA) có trong bộ sưu tập của mình một số tác phẩm điêu khắc Phật giáo Sri Lanka tuyệt đẹp, và một số tác phẩm hiện đang được trưng bày cho đến ngày 23 tháng 6 như một phần của cuộc triển lãm lớn hơn về nghệ thuật Sri Lanka có tựa đề The Jeweled Isle: Art from Sri Lanca (tạm dịch: Đảo Ngọc: Nghệ thuật từ Sri Lanka). Ba tượng Phật từ thế kỷ XVIII, được tạo ra bằng ba chất liệu khác nhau, thể hiện phạm vi nghệ thuật đa dạng trong hình tượng Phật giáo Sri Lanka thời kỳ Kandy (1594–1815), thời điểm Phật giáo được sự bảo trợ quan trọng của hoàng gia.

Đức Phật Thích Ca, Sri Lanka, thời kỳ Kandy, thế kỷ XVIII. Hợp kim đồng mạ vàng với lớp phủ đen một phần, kích thước 42 x 36 x 24 cm. Bảo tàng Nghệ thuật Quận Los Angeles, được mua bằng kinh phí do Murray và Virginia Ward cung cấp. Ảnh © Museum Associates / LACMA

Tác phẩm điêu khắc Phật giáo Sri Lanka mang tinh thần thời cuộc mạnh mẽ nhất trong bộ sưu tập LACMA là một bức tượng bằng đồng mạ vàng của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đang ngồi đặt tay trên đùi trong tư thế thiền định. Mặc dù chỉ cao 42 cm, nhưng bức tượng có một chất liệu khá hoành tráng, vai vuông và bố cục cân đối hoàn hảo tạo không khí vừa thanh thoát vừa rắn rỏi. Như hầu hết các tượng Phật đang ngồi thiền khác, Người ngồi trên ngai vàng hoa sen và mặc áo cà sa giản dị của một nhà sư. Ở đây, chiếc áo choàng mỏng như lông cừu gần như dính chặt vào thân của Người như một tấm da thứ hai, được trang trí bằng những đường vân sóng tinh tế tạo hoa văn và kết cấu tinh tế cho chiếc áo choàng kia. Sự trang nhã ấy được kết lại trên cùng bởi nhục khấu rực lửa. Hình ngọn lửa là một đặc điểm nổi bật của miền nam Ấn Độ, lan rộng từ Ấn Độ đến Sri Lanka, Myanmar, và sau đó là Thái Lan. Trên đỉnh một nhân vật lấp lánh ánh vàng trong trạng thái thiền định, ngọn lửa kết lại tác phẩm điêu khắc tinh xảo này thể hiện một trạng thái giác ngộ tâm linh rất thiêng liêng.

Hình ảnh thứ hai là một bức phù điêu khắc sâu bằng ngà voi của Đức Phật đang đứng cùng các thị giả trong khung gỗ mun đậm. Tượng Phật ở đây có hai thị giả mang roi ruồi; phía trên họ, hai vị thần thiên thể nhìn xuống với đôi tay cầu nguyện. Được đóng khung bởi một cổng vòm có cấu trúc phức tạp, Đức Phật đứng với tay phải trong tư thế mudra abhaya (không sợ hãi) còn tay trái mở ra và hướng xuống trong tư thế mudra varada (ban điều ước). Người cũng mặc một chiếc áo choàng gần như bằng kim sa ôm sát vào hình thể rắn chắc của mình, những đường nét đơn giản, mượt mà của vải tương phản với những chi tiết phức tạp tô điểm cho trang phục của những người hầu cận. Đáng chú ý nhất, có lẽ, trong bức hình này là sự nặng nề trong ánh mắt nhìn xuống của Người. Mặc dù không ở trong tư thế thiền định, nhưng Đức Phật xuất hiện như một hình phản chiếu sâu sắc, như thể đang suy ngẫm về sức nặng của nỗi đau khổ con người.